रसुवा / श्रम र समयको बचत, सीमित जनशक्तिबाट पर्याप्त जमिन जोत्न सकिने भएपछि किसान हाते ट्याक्टरको प्रयोगतर्फ आकर्षित भएका छन्। कृषिमा यान्त्रिकीकरणले गाउँमा हलगोरु बेचेर हाते ट्याक्टर प्रयोग गर्ने बढेका छन्।
विनाशकारी भूकम्पपछि रसुवामा हाते ट्याक्टरले प्रवेश पाएको हो । किसान हाते ट्याक्टरको प्रयोगपछि गाउँमा जोत्नका लागि गोरु पाल्ने चलन घटेको छ। छिटोछरितो तरिकाले मौसमी तथा बेमौसमी खेती गर्ने किसानलाई हाते ट्याक्टर सहयोगी बनेको बताए। खेतबारी जोत्नका लागि वर्षभरि गोरु पालेर भन्दा कृषिमा यान्त्रिकीकरण लागत कम लाग्ने भएकोले किसान आकर्षित भएका स्थानीय लाक्पा लामाले बताए।
गोरु पाल्न घाँस, पिठो, दानापानी, चरन चाहियो। यतिमात्र होइन हलो, फालो, जुवा, हरिस, सोइला, जोतारोजस्ता स–साना औजार जुटाउन निकै झन्झटपर्छ। ट्याक्टरले मन लागेका बेला जोत्न सकिने, एक हलको मेलो एक घण्टामा जोत्न सकिन्छ। बर्सेनि कृषि समूहमार्फत स्थानीय सरकार र कृषि विज्ञ केन्द्रले ५० देखि ७५ प्रतिशत अनुदानमा हाते ट्याक्टर वितरण गर्न थालेपछि किसान हाते ट्याक्टरतर्फ लागेका हुन्। कालिका गाउँपालिका–५ का अगुवा कृषक भवनाथ पौडेलले भने, ‘संघीयतापछि स्थानीय सरकारले यान्त्रिकीकरणको प्रयोगतर्फ अघि बढाएको र कृषकको हितको कार्यक्रम गरेकोले खुसी लागेको छ।’
गोरुले खेत जोत्दै आएका किसानले हाते ट्याक्टरको प्रयोग गर्दा खेतको छेउकुना बाँझो नराखीकन जोत्न सकिने बताउँछन्। थोरै जग्गामा खेती गर्नका लागि वर्षभरि नै गोरु पाल्नुपर्ने झन्झटबाट मुक्त भएको उत्तरगया गाउँपालिका–४ का लीलानाथ न्यौपानेले बताए।
भूकम्पपछि राहतको रूपमा गाउँमा हाते ट्याक्टर भित्रिएपछि कालिका गाउँपालिका–३ कटुञ्जेका खेमराज न्यौपानेले हलको गोरु नै बेचे। सानाकिसान सहकारीमार्फत कृषिले ९० प्रतिशत अनुदानमा हाते ट्याक्टर दिन सुरु गरेको हो। भूकम्पअघि नै ट्याक्टर भित्र्याएका कालिका गाउँपालिका–३ का तुलसीप्रसाद खतिवडाले भने, ‘किसानको जीविका चलाउन हाते ट्याक्टर निकै उपयोगी भएको छ। त्यसैले गाउँमा घरघरै ट्याक्टर ल्याउन थाले।’
मिनिटिलर आएपछि त्यसप्रति कृषकको आकर्षण बढेको छ। उपकरणले कम समयमा धेरै काम हुने र जनशक्ति पनि कम लाग्ने भएकाले त्यसतर्फ किसानको आकर्षण बढेको हो।
उत्तरगया गाउँपालिका–४ का राजु तामाङले भने, ‘पहिला खेतबारी जोत्न भन्नेबित्तिक्कै गोरु पाइँदैनथ्यो, अहिले सजिलो भएको छ। तरकारी खेतीका लागि माटो धूलो पार्न झनै सजिलो भएको छ।’
सुलभ र सरल हुने भएपछि रसुवामा हाते ट्याक्टरको माग बढ्दै गएको छ। बर्सेनि कृषि ज्ञान केन्द्र, आलु जोनलगायत कार्यक्रममा समन्वय गरेर किसानलाई अनुदानमा हाते ट्याक्टर वितरण गरिरहेको धैबुङ कालिका साना किसान कृषि सहकारीका प्रबन्धक पूर्णप्रसाद न्यौपानेले बताए। उनले भने, ‘स्थानीय तहले पनि अनुदानमा किसानलाई हाते ट्याक्टर वितरण गरिरहेको छ। घरघरै ट्याक्टर प्रयोग गर्ने बढेका छन्।’
